Gríp ég því hatt minn og staf

Á morgun - sunnudag - verður  sýnd í Sjónvarpinu heimildakvikmynd sem ég lauk við nýlega. Myndin heitir Gríp ég því hatt  minn og staf. Myndin segir sögu Sveins Bergsveinssonar frá Aratungu í Staðardal  í Strandasýslu. Fátækir foreldrar hans, Bergsveinn Sveinsson og Sigríður Friðriksdóttir,eignuðust 15 börn. Þessi barnaskari var þeim að sjálfsögðu ofviða þar sem  Aratunga var lítil jörð. Nokkur systkinanna ólust því upp á öðrum bæjum, oftast  hjá vandamönnum í næsta nágrenni.

Sveinn  var fluttur átta mánaða gamall þvert yfir Staðardalinn til frændfólksins á  Kirkjubóli. Strax í æsku var Sveinn bókhneigður og því álitinn latur af bændasamfélaginu  sem lifði af því sem landið gaf. Hann braust til mennta af eigin rammleik og náði  því marki að verða doktor í málvísindum. Sérgrein hans var hljóðfræði og var  hann frumkvöðull á því sviði.

Öll  sín fullorðinsár bjó Sveinn í Danmörku og Þýskalandi en reyndi stöðugt að hasla  sér völl í heimalandinu. En þetta var á dögum kalda stríðsins og því erfitt  fyrir mann sem var stimplaður bæði sem kommúnisti og nasisti að hreppa þau störf  sem hæfðu menntun hans metnaði. Sveinn orti mikið af ljóðum, bæði grínljóð sem birtust í Speglinum, og alvarlegri ljóð m.a. um hlutskipti hans sjálfs.

Ég hafði úr miklu að moða við gerð myndarinnar og hef stundum hallast að því að Sveinn hafi ætlast til þess að ég gerði þessa mynd. Meðal þess sem ég vann úr voru kvikmyndir, ljósmyndir, bréf og skýrslur og fyrrnefnd ljóð. Einnig ræddi ég við fjölda vina og ættingja Sveins og púslaði þessu saman við frásögn konu minnar, Önnu Kristínar, en Sveinn var föðurbróðir hennar. Sjálfur kynntist ég Sveini þegar hann kom hingað heim á hverju vori líkt og farfuglarnir.

 

Kynningartexti fyrir myndina er svohljóðandi:

Sveinn  Bergsveinsson bjó í Austur Berlín í 36 ár. Að honum látnum voru fimm kassar með  margvíslegum gögnum um ævi hans sendir til Önnu Kristínar Kristjánsdóttur, bróðurdóttur  hans. Könnun á innihaldi kassanna opnaði Önnu Kristínu nýja sýn á ævi frænda síns  og úr þeirri könnun sprettur þessi kvikmynd. 

Sveinn  skráði það sem á daga hans dreif með kvikmyndum, ljósmyndum, hljóðsnældum og í  bréfum, ljóðum og sögum. Hann bjó í Berlín á tímum Nasistastjórnarinnar og var  vitni að stórfelldum loftárásum á borgina. Síðar bjó hann í sömu borg er kommúnistar  réðu þar ríkjum.

Frásögn  Sveins er því lifandi saga um lífshlaup  einstaklings, en leiðir okkur  jafnframt í gegnum viðburðaríkt tímabil mannkynssögunnar. Svein dreymdi alla tíðum að lifa og starfa á Íslandi, en það voru hans örlög að dveljast erlendis  mestan hluta ævi sinnar.

 

Stjórnandi/ höfundur / framleiðandi: Hjálmtýr Heiðdal

Klipping:Steinþór Birgisson, Elísabet Thoroddsen

Kvikmyndataka:  Ingvar Þórisson, Hjálmtýr Heiðdal, Steinþór Birgisson og Friðrik Guðmundsson

 

 

Athugasemdir

[Björn Heiðdal, 13.3.2010 kl. 13:27]

Nánast Discovery Channel quality.  Flott mynd.

[Ásvaldur (IP-tala skráð) 13.3.2010 kl. 17:41]

Hlakka til að sjá myndina.  Alltof fáar góðar íslendkar heimildarmyndir sjást hjá RÚV.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 14.3.2010 kl. 09:46]

Nasisti og Kommúnisti. Hvað var hæft í slíkum ásökunum? http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2843254 Slíkir menn, sem fóru úr einni kápunni í aðra, voru auðvitað til á Íslandi. Einn var t.d. framarlega í Alþýðubandalaginu.

[Sigurður Þorsteinsson, 14.3.2010 kl. 21:05]

Hjálmtýr, mér finnst mestu máli skipta að mynd segi mér eitthvað. Það gerði þessi mynd sannarlega, hélt athyglinni hverja einustu mínútu. Mjög vel gert.  

Ég held að það sé afar varhugavert að vera of dómharðir varðandi stjórnmálaskoðanir fólks á þessum tíma.

[Þorsteinn H. Gunnarsson, 14.3.2010 kl. 21:49]

Var að horfa á mynd þína um Strandamanninn Sveinn Bergsveinsson, og þakka ég góð mynd og þarfa að halda við sögu okkar einstaklinga og þjóðar.

Það er svolítið undarlegt að sveitamaður fer að nema hljóðfræði og gerast doktor í þeirri grein og leggja hart að sér með engin efni.

En sennilega er það æðarfuglinn sem hefur vakið áhuga hans á hljóðfræði, ég segi svona.

,, Strax í æsku var Sveinn bókhneigður og því álitinn latur af bændasamfélaginu  sem lifði af því sem landið gaf " segir þú í færslu þinni. Um þetta eru deildar meiningar. Vissulega var oft tíðarandinn til sveita sá að þeir væru latir sem lágu í bókum.

En bændur og sveitamenn voru oft drjúgir yfir því að koma sér upp svo sem einum doktor, það gat verið stöðutákn fyrir heimilið og ættina og kastaði ljóma á umhverfið.

Sem dæmi um það nefni ég dr Hermann Pálsson frá Sauðanesi í Torfalækjarhreppi prófessor við Edinborgarháskóla í íslenskum fræðum en hann var komið af fátæku fólki og erfitt að skilja að honum hafi tekist að brjótast áfram í námi líkt og Sveinn gerir.

Þá er hægt að nefna dr Halldór Pálsson af Guðlaugstaðarætt, búnaðarmálastjóra, sem varð doktor við Edinborgarháskóla í sauðfjárvísindum en hann var frá efnaheimili. Þeir deildu um miðbik síðustu aldar, hann og dr. Stefán Aðalsteinsson af Jökuldal um það hvort væri betra að íslenskt sauðfé ætti að vera háfætt eða lágfætt.

Hún er nefnilega svolítið merkileg og skemmtileg þessi sveitamannadoktorssaga, hvað þeir tóku sér fyrir hendur og löngunin til að læra.

Anna Stína stóð sig vel í myndinni eins og hennar var von og vísa og endurtek ég þakkir mínar.

Góðar stundir.

[Hulda Hákonardóttir (IP-tala skráð) 15.3.2010 kl. 00:41]

Fín mynd!

[Hjálmtýr V Heiðdal, 15.3.2010 kl. 09:36]

Takk fyrir kveðjur og hrós. P-vítamín er nauðsynlegt fyrir alla í hæfilegum skömmtum.